پاپ مارت (Pop Mart) یک شرکت چینی است که در سال‌های اخیر با فروش عروسک‌هایی مثل لبوبو (Labubu) به موفقیت بزرگی رسید. فقط در نیمه اول سال ۲۰۲۵ سود این شرکت بیش از ۳۶۰ درصد رشد داشت، اما داستان پاپ مارت فقط درباره فروش عروسک نیست، بلکه نشان می‌دهد نسل جدید چطور به فرهنگ و زیبایی نگاه می‌کند و رسانه‌ها چه نقشی می‌توانند در این روند داشته باشند.
چرا پاپ مارت موفق شد؟
• داستان‌سازی: هر عروسک فقط یک اسباب‌بازی نیست؛ پشت آن شخصیت، قصه و دنیای خیالی وجود دارد. همین قصه‌ها باعث می‌شود مخاطب احساس کند بخشی از یک «جهان مشترک» است.
• هیجان خرید: عروسک‌ها در قالب «جعبه کور» فروخته می‌شوند؛ یعنی خریدار نمی‌داند کدام عروسک داخل جعبه است. این حس غافلگیری خرید را به یک تجربه هیجان‌انگیز تبدیل می‌کند.
• رسانه و شبکه‌های اجتماعی: پاپ مارت طرفدارانش را در شبکه‌های اجتماعی به هم وصل می‌کند و یک جامعه وفادار می‌سازد.
• ترکیب جهانی و محلی: این شرکت در عین حضور در بازار‌های بین‌المللی، از عناصر فرهنگی چین هم بهره می‌برد.
«زشتی بامزه» یا Ugly- Cute چیست؟
یکی از دلایل محبوبیت عروسک‌هایی مثل لبوبو، گرایشی تازه به نام زشتی بامزه است. در این نگاه، ویژگی‌هایی که در گذشته «زشت» حساب می‌شدند (مثل دندان‌های تیز یا ظاهر غیرمعمول)، حالا «بامزه» و دوست‌داشتنی‌اند. این پدیده چند پیام دارد:
• نسل جدید به دنبال شکستن معیار‌های قدیمی زیبایی است.
• داشتن یک عروسک «عجیب» می‌تواند نشانه متفاوت بودن و داشتن سلیقه خاص باشد.
• در دنیایی پر از تصاویر بی‌نقص و تبلیغات براق، این نوع زیبایی غیرمعمول حس تازگی دارد.
با این حال، چند نگرانی هم وجود دارد:
• ممکن است بازار، این گرایش را صرفاً به کالایی تجاری تبدیل کند و معنا‌های اولیه‌اش از بین برود.
• اگر همه‌چیز زیبا و زشت به یک اندازه پذیرفته شود، معیار‌های زیبایی کاملاً از بین می‌روند و نوعی سردرگمی ایجاد می‌شود.
پیامد‌ها برای رسانه کودک و نوجوان در ایران
این روند‌ها نشان می‌دهد رسانه‌ها باید هوشمندانه عمل کنند:
۱- خلق شخصیت‌های بومی: به جای تقلید از نمونه‌های خارجی، باید شخصیت‌ها و قصه‌های ایرانی خلق شوند؛ ریشه‌دار در اساطیر و فرهنگ محلی.
۲- تجربه‌سازی برای مخاطب: نوجوان‌ها می‌خواهند در داستان و ماجرا شریک باشند. رسانه می‌تواند با بازی‌ها و کمپین‌های تعاملی این نیاز را پاسخ دهد.
۳- بازتعریف زیبایی در فرهنگ ایرانی: سنت هنری ما پر از ایده‌هایی است که «زیبایی در نقص» را نشان می‌دهد، از عرفان گرفته تا نقاشی قهوه‌خانه‌ای. اینها می‌تواند پاسخی بومی به «زشتی بامزه» باشد.
۴- آموزش سواد رسانه‌ای: نوجوان‌ها باید یاد بگیرند تفاوت میان «ارزش فرهنگی» و «ارزش تجاری» را تشخیص دهند.
۵- اهمیت قصه‌گویی: درس اصلی پاپ مارت این است که قصه مهم‌تر از ظاهر محصول است. محصول بدون داستان ماندگار نمی‌شود.
جمع‌بندی
پاپ مارت و گرایش «زشتی بامزه» نشان می‌دهند نسل جدید به دنبال تجربه‌های تازه و هویت‌های متفاوت است. رسانه‌ها در ایران باید این نیاز را درک کنند، اما نه با تقلید کورکورانه، بلکه با خلاقیت بومی، قصه‌پردازی اصیل و آموزش انتقادی به نوجوانان. تنها در این صورت می‌توان روند‌های جهانی را در خدمت فرهنگ و ارزش‌های ایرانی قرار داد.
* پژوهشگر فضای مجازی
